از تسخیر پادشاهان تا تسلیم و جاودانگی (روایت اوج و فرود یک فرهنگ) | حدود چهار سال قبل گفت وگویی از استاد مرحوم شاپور ترابی گودرزی از آخرین شاگردان کمال الملک منتشر شد که تصاویر او با چشمهای پر از اشک را نشان می داد، در حالی که صاحبخانه اش به او مهلت ده روزه برای تخلیه منزلش را داده بود.

از تسخیر پادشاهان تا تسلیم و جاودانگی (روایت اوج و فرود یک فرهنگ) | به گزارش آتلیه اثرهنری به نقل از ایرنا، استاد گودرزی متولد 1310 از شهر بروجرد از آخرین شاگردان کمال الملک و قدیمی ترین استاد معرق چوب سنتی ایران در زمینه منبت، مشبک، معرق و گره چینی بود. 

او روز جمعه 13 اردیبهشت ماه بر اثر کهولت سن، رخ در نقاب خاک کشید و شنبه 15 اردیبهشت ماه در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) آرمید. 
ترابی یکی از 75 هنرمندی بود که در کارگاه‌های هنرهای زیبا کار می‌کرد. اسامی استادانی که با او همکار بودند را تا جایی که به خاطر داشت، به زبان ‌آورده بود و گفته بود: «همه‌ آنها از دنیا رفتند و تنها من مانده‌ام.» 
یکی از اتاق‌های خانه را برای وسایل شخصی‌اش برداشته و سالن پذیرایی را در اختیار شاگردانش گذاشته بود تا هر روز بتواند بخشی از هنری را که می‌داند، به نسل دیگری انتقال دهد. 

حدود 10 سال قبل زمانی که در دانشگاه زمین خورد، با یکی از شاگردانش به پزشک مراجعه کرد. دکتر بعد از ویزیت گفت «اگر می‌خواهی زندگی کنی، دستت را عمل کن اما اگر با دستت کار نمی‌کنی، می‌توانی همین طور ادامه دهی». هزینه‌های درمان حدود 15 میلیون تومان می‌شد که نه استاد، بلکه شاگردانش هم توانایی پرداخت آن را نداشتند، به همین دلیل یک دست او از کار افتاد. 
استادی که روح و جانش با هنر گره خورده بود اما درد نان رهایش نمی‌کرد. 

استاد ترابی گودرزی از سال 1319 زیر نظر وزارت فرهنگ آن زمان مشغول به کار شده و در سال 1359 بازنشسته شد. این هنرمند گواهی درجه یک هنری معادل دکتری را در زمینه معرق و چوب داشت و از سال 1352 تا 1359 سرپرست کارگاه چوب هنرهای زیبا بود. 

به گفته شاگردانش، یکی از آنها برایش غذا می‌پخت، یکی از همسایه‌ها هفته‌ای چند بار حمام می‌بردش و یکی دیگر ناخن‌هایش را می‌گرفت. گودرزی تمام آثارش را یا به پادشاهان یا روسای جمهوری که به ایران سفر و از کارگاه هنرهای زیبا دیدن می‌کردند، یا به موزه هنرهای ملی هدیه داده بود. حتی یک اثر هم برای خودش نداشت که حداقل با فروش آن، پولی دستش را بگیرد. آنقدر از دست‌هایش کار کشید که «آرتروز» گرفته بود. 
استاد دغدغه های متعددی را در این سالهای پایانی عمر خود مطرح کرده و گفته بود: «تمام زندگی ام را وقف هنر کردم اما امروز هیچکس نیست که از هنر ما حالی بپرسد و طالب یادگیری باشد». 

وی گفته بود: «از 10 سالگی به تهران آمدم و در هنرستان کمال الملک آموزش دیدم. استادان بنامی داشتم که امروز به اینجا رسیدم. من هم تنها بازمانده نسل گذشته هستم اما به خاطر مهجور ماندن این هنر بعد از من دیگر کسی نیست که بتواند معرق و منبت را زنده نگه دارد. من در آتلیه ام کلاس دایر می کنم و در این سن و سال دوست دارم هرچه می دانم به جوانان انتقال دهم». 

استاد اضافه کرده بود: «70 سال برای فرهنگ این کشور کوشیدم و به کشورهای همجوار و کشورهای خارج اروپایی صادر کردم. وقتی آیزنهاور، رییس جمهور آمریکا به ایران آمد و کارهای مرا دید، باور نمی‌کرد، من به وی هدیه‌ای دادم و او آن را به کاخ سفید برد. این هدیه را در کاخ مرمر به وی دادم و حالا به نام من در آنجا هست. آیزنهاور خیلی از هنر ایران خوشش آمد؛ آن زمان هر کدام از سران کشورها که می‌آمدند اول با کار هنرمندان ایران آشنا می‌شدند. پادشاه نروژ، پادشاه بلژیک، ملکه هلند، رئیس جمهور فرانسه و رئیس جمهور چکسلاواکی و رومانی به ایران آمدند و من به آنها هدایایی دادم». 
ترابی گودرزی ادامه داده بود: «ما هزاران سال پیش نقوش و معرق داشتیم اما متاسفانه در کتاب‌هایی که برای دانشگاه نوشته‌اند تاریخ این هنر 50 سال است و هنر معرق را از هندوستان یا هند به ایران آمده است؛ در حالی که ما قبل از آنها هنر داشتیم؛ مگر تاریخ هنر ما حکایت از 90 سال می‌کند؟ هزاران سال پیش ما این را داشتیم، باید کارشناسانی بیایند که این کتاب‌ها را به دست دانشجویان ندهند. 

کار ما را می‌دزدند به نام خوشان ثبت می‌کنند، هنر هر کشوری فرهنگ آن کشور است؛ فرهنگ‌ ما بسیار قوی‌تر از اروپا و آمریکاست، آنها زمانی که ما هنر اصیل داشتیم نمی‌دانستند هنر چه بوده است؛ از من دعوت کردند به کانادا بروم و بلژیک، خود پادشاه بلژیک از من دعوت کرد آنجا برویم و در دانشگاه‌های بلژیک تدریس کنم اما نرفتم، با خودم گفتم می‌خواهم به بچه‌های خودمان این هنر را یاد دهم، شما را به خدا نگذارید هنرهای سنتی این کشور خوابیده شود؛ هنر سنتی مادر هنرهاست، اول هنری که ما داشتیم هنر سنتی ما بوده است.» 
این بخشی از سخنانی است که او طی سالها بارها آنها را بیان می کرد و از توجه به هنر سنتی ایرانی می گفت. 
شاپور ترابی گوردزی بیش از 7 دهه به هنر معرق چوب سنتی ایران در زمینه منبت، مشبک، معرق و گره چینی مشغول بود و بسیاری از استادان بنام این حوزه از شاگردان او هستند. وی آثار بسیاری را در این زمینه خلق کرد که برخی از آنها در دفاتر و ساختمان‌های روسای جمهور و پادشاهان کشورهای دیگر قرار دارد. 

**تسلیت معاون صنایع‌دستی در پی درگذشت استاد شاپور ترابی گودرزی 
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور، در پیامی درگذشتِ استاد شاپور ترابی گودرزی را به خانواده او و جامعه هنرمندان صنایع‌دستی کشور تسلیت گفت. 
پویا محمودیان در این پیام گفت: «استادان و پیشکسوتان صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران ارزشمندترین دارایی هنری این مرز و بوم محسوب می شوند که از طریق آموزش مبانی نظری و فنون علمی این هنرها به نسل جوان این شعله فروزان را همواره زنده نگه داشته‌اند. 
شادروان شاپور ترابی گودرزی یکی از نام‌آورترین افراد در عرصه هنر بود که افتخارات بسیاری را برای این سرزمین رقم زد و فقدان چنین هنرمند بی‌بدیلی ضایعه اسفناک برای جامعه صنایع‌دستی محسوب می‌شود. 
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی این ضایعه بزرگ را به خانواده آن شادروان و جمیع هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی تسلیت گفته، برای روح آن هنرمند عزیز، آرامش و غفران الهی را مسالت دارد.»

بازدیدها: 2